طراحی معمارانه

سابقهٔ درهم‌پیچیدگی معماری و طراحی ــ عمدتاً داخلی، روشنایی و لوازم خانگی ــ^[1]

the design of interiors, lighting, and housewares. تاریخچهٔ جالبی دارد. با مدنظر داشتن آنکه معماری از قدیم‌الایام رشته‌ای بسیار مرتبط اما متفاوت از طراحی به‌حساب می‌آمده، این مدخل در خصوص معمارانی است که فعالیتشان بیشتر در حوزهٔ طراحی است، نه خود معماری.

‌

چرایی آنکه معماران به طراحی علاقه‌مندند پیداست: سروکار آن‌ها بیشتر با کنش طراحی بوده است، تا فضاهای محصوری که براساس طرح ساخته می‌شوند. تلاش معماران در پذیرش مسئولیتِ دست‌کم بخشی از طراحی داخلی بنا نیز معمول است. درنتیجه، برای تحقق اهدافشان، دایرهٔ فعالیت خود را به طراحی مبلمان و تزیینات و همچنین صحبت با فروشندگان مصالح و تجهیزاتْ توسعه بخشیده‌اند. ازآنجاکه قدمت معماری بسیار بیش از سایر رشته‌های طراحی است، تا مدت‌ها، تنها رقبای میدانی‌اش پیشه‌وری یا صنعتگری و تجارت بوده‌اند.

‌

درنتیجه سنتی پدیدار شد و بر سرآغاز شکل‌گیری طراحی اثر گذاشت. ضمناً معماران زیادی را هم، به الهام یا اغوا، سوی عرصهٔ طراحی روانه کرد. لودویگ میس فن در روهه^[2]

Ludwig Mies van der Rohe (1886-1969). و فرانک لوید رایت^[3]

Frank Lloyd Wright (1867-1959). به طراحی گراییدند؛ همین‌طور والتر گروپیوس^[4]

Walter Gropius (1883-1969). ـ که طراحی خودرو هم کرد ـ و بعدها رابرت ونچوری،^[5]

Robert Venturi (1925-2018). مایکل گرِیوز،^[6]

Michael Graves (1934-2015). پیتر آیزنمن،^[7]

Peter Eisenman (born 1932). زها حدید،^[8]

Zaha Hadid (1950-2016). و نورمن فاستر.^[9]

Norman Foster (born 1935). ولی در ایتالیا وجود وضعیت ویژه‌ای، تا پایان سال‌های ۱۹۸۰، تعیین‌کنندهٔ رابطهٔ میان طراحی و معماری است: تقریباً محال بود کسی در ایتالیا بتواند طراحی را، به‌مثابهٔ یک (←) رشتهٔ مجزا، آموزش ببیند؛ در حقیقت، همهٔ طراحان ایتالیایی ناگزیر بودند به تحصیل در رشتهٔ معماری بپردازند.

‌

ازهمین‌رو تعجبی ندارد که مشاهیر طراحی ایتالیا، نظیر سوتساس،^[10]

Ettore Sottsass (1917-2007). مِندینی،^[11]

Alessandro Mendini (1931-2019). مارکو پیوا^[12]

Marco Piva (born 1952). و برانزی،^[13]

Andrea Branzi (born 1938). همگی به معماری اشتغال داشته و در کنارش به (←) طراحیِ محصول در ابعاد بزرگ پرداخته‌اند.

‌

ارتباطات تاریخی و تجربی میان طراحی و معماری پرسش‌های بسیاری را پیش کشیده است. نخست آنکه، آیا (←) توانشِ طراحی^[14]

design competence. اصلاً در معماری پیدا می‌شود؟ آیا واقعاً میان معماری و طراحی ارتباطی ذاتی وجود دارد؟ یا حتی: اگر فرد معماری سر از کار طراحی درآورده باشد، آیا کارش به‌سرعت قابل‌شناسایی است؟ این سؤال‌ها به بحث دربارهٔ ابعاد اثر کشیده شد و پرسشِ آنکه آیا اشیاء در عملْ نمونه‌های مانیانهٔ^[15]

miniature examples. معماری ــ و در مقابل، ساختمان‌ها همان اشیاء در ابعاد بزرگ ــ نیستند؟ چنین ایده‌ای می‌تواند، بین این دو، نشانگر وجود یک ارتباط ذاتی باشد.

‌

پیرامون این پرسش‌ها نشریاتِ زیادی به بحث و بررسی پرداختند. ازآن‌جمله شرکت «اَلِسی»^[16]

Alessi (founded in 1921, by Giovanni Alessi). ــ به‌شهرت‌رسیده توسط الساندرو مِندینی ــ بود. آن‌ها، در پروژه‌ای، از معماران به‌عنوان‌مثال برای ساختن لوازم قهوه‌خوری دعوت کردند و تأثیر نگاه معمارانه را در طرح‌های دعوت‌شدگان مشهود یافتند. مسئله وقتی جالب‌تر شد که طراحان مهمی، نظیر افرادی که پیش‌تر نامشان به‌میان آمد و نیز کسی مثل فیلیپ استارک،^[17]

Philippe Starck (born 1949). دست به طراحی ساختمان‌های بزرگ زدند.

‌

باری، همهٔ این بحث‌ها دربارهٔ طراحی معمارانه^[18]

architectural design. جلوهٔ زائدی خواهد داشت، وقتی قوای ذهنی‌مان را معطوف به پیچیدگی‌های واقعی کار ــ در قالب طراحی خدمت، طراحی ارتباطات، طراحی هویت سازمانی، طراحی مهندسی، طراحی واسط و همچنین پژوهش طراحی ــ می‌کنیم. مسائل ذکرشده همچنان به قوت خود باقی‌اند؛ چراکه گهکاه مرز میان این دو حوزه گم می‌شود، یا اهالی از هر سو به دیگرسو سرک می‌کشند و، از آن منظر، در این دو حوزه اغلب به چشمِ قرابت نظر می‌شود. بنابراین، همچنان هیچ نقطهٔ پایانی بر این بحث متصور نیست.

‌

← طراحی، طراحی مبلمان، طراحی داخلی، طراحی روشنایی.

‌

—

مؤلف: بنیامین لیکا | Benjamin Lieke

مترجم و ویراستار: علیرضا راستین کیا