آرت دکو

«آرت دکو»، یا به تلفظ فرانسوی «اَق دکو»،^[1]

Art Deco. اصطلاحی دربارهٔ یک جنبش طراحی است که تأثیرات بسیاری در زمینه‌های معماری، طراحی داخلی، طراحی معمارانه، طراحی صنعتی، مد و هنرهای تجسمی داشته است. آرت دکو به‌واقع قدری متفاوت بود، چنان‌که معیارهای سبْکی مختلفی را دربر می‌گرفت و حقیقتاً بنیان نظری یا آرمانی منسجمی نداشت. با وجود این، ویژگی‌های متعارفش عبارت بودند از: گرایشی عمومی به (←) تزیین سطوح، فرم‌های ساده‌شده، قابل‌اندازه‌گیری و هندسی، اهمیت مهارت‌ورزی عالی (← پیشه)، و کاربرد (←) مواد اولیه‌ای گران‌قیمت، کمیاب و بدیع، مانند فلزات و سنگ‌های قیمتی، عاج، چوب‌های آبنوس و کم‌نظیر، چرم‌های نفیس، باکِلیت،^[2]

bakelite. و آلومینیوم. نمونه‌ اشیاءِ آرت دکو اکثراً چیزهایی بود که به‌طور سفارشی و انفرادی طراحی شده بودند و این نشان از سلیقهٔ (←) تجملاتی و پیچیدهٔ یک طبقهٔ نوظهور شهری داشت.

‌

‹آرت دکو›، کوتاه‌شدهٔ «آرت دکوراتیو / اَق دکوقَتیف»،^[3]

arts décoratifs (decorative art). اصطلاحی که نخستین بار در ۱۹۲۵ به‌کار رفته است: زمانی‌که جمعی از هنرمندان فرانسوی «انجمن هنرمندان آرایه‌گر»^[4]

La Société des Artistes Décorateurs. را در اوایل قرن بیستم پایه گذاردند و نمایشگاه بین‌المللی هنرهای آذینی و صنعتی نوگرا^[5]

Exposition Internationale des Art Décoratifs et Industriels Moderne. را برگزار کردند.

‌

این اصطلاح بعد از میانهٔ سال‌های ۱۹۶۰ شهرت یافت؛ با نمایشگاه‌های بزرگی که از مرور آثار آرت دکو، در پاریس ۱۹۶۶ و مینیاپُلیس^[6]

Minneapolis. ۱۹۷۱، برپا شد. شکل‌گیری این سبک را می‌توان براساس یک التقاط‌گرایی جسورانه دانست که از کوبیسم، فوویسم و فوتوریسم^[7]

cubism, fauvism, and futurism. نشئت گرفته بود، اما اصولاً به‌مثابهٔ جست‌وجویی درپیِ یک نوگراییِ تازهٔ گیرا و کارا^[8]

as a search for an elegant and functional new modernism. شناخته می‌شد. طرفدارانش علاقهٔ هم‌زمان و توأمانی به هنرهای آغازین^[9]

primitive arts. مصر باستان، آفریقا و آزتک‌های مکزیک و (←) مدرنیّتِ کاملاً معاصرِ پدیده‌هایی همچون الکتریسیته، هوانوردی، رادیو، ارتباطات و آسمان‌خراش‌ها داشتند.

‌

به‌لحاظ جغرافیایی، بزرگ‌ترین نقطهٔ تأثر از آرت دکو در فرانسه بود: جایی که در آن برای ایجاد یک فرم هنری منسجم کوشش‌های بسیاری صورت گرفت که معماری، طراحیِ داخلی و مبلمان و محصول را با پوستر، کتاب‌آرایی، مجسمه‌های کوچک و نقاشی تلفیق می‌کرد. این جنبش در اروپای مرکزی، به‌ویژه آلمان، نفوذ اندکی پیدا کرد؛ زیرا فلسفهٔ طراحی کارکردگراتری پیش‌تر، در این کشورها، استقرارِ استواری یافته بود (← کارکردگرایی). از طرفی، نگارخانه‌ها و موزه‌های آمریکاییْ به‌نسبتْ سریع با این روند همسو شدند، که عاملش بیش از هر چیز دیگر تلاش‌های وزیر بازرگانی این کشور، هربرت هووِر^[10]

Herbert Hoover. بود. نتیجتاً ایالات متحدهٔ آمریکا، به واپسین سال‌های ۱۹۲۰، شاهد یک انفجار در رواج سبک‌پردازی آرت دکو ــ بالأخص درزمینهٔ طراحی معمارانه و طراحی داخلی ــ بود. ساختمان کرایسلِر و مرکز تجاری‌ـ‌اداری راکِفِلِر نیویورک^[11]

Chrysler Building and Rockefeller Center, in New York. از نمونه‌های ممتاز به‌جای‌مانده از این دوران‌اند. با کمی تأخیر، آرت دکو حوالی ۱۹۳۰ در انگلستان پدیدار شد و رواجش تا سال‌های ۱۹۴۰ نیز ادامه یافت. ویژگی گونهٔ انگلیسی آرت دکو را زبان دیداری هندسی و فرم انتزاعی‌اش می‌دانستند، که در شمار زیادی از طراحی محصولات و طراحی داخلی سینماها، هتل‌ها، و تالارهای نمایش آن زمان آشکار بود.

‌

← نوهنر، زینت، طراحی منحنی‌ساز.

‌

—

مؤلف: پِترا آیزِله | Petra Eisele

مترجم و ویراستار: علیرضا راستین کیا